Βιβλιολόγιο

  Με αφορμή το βιβλίο του Νικηφόρου Διαμαντούρου, «Οι απαρχές της συγκρότησης του σύγχρονου κράτους στην Ελλάδα», ο αξέχαστος φίλος μας Κωστής Παπαγιώργης έγραψε το παρακάτω κείμενο: Του Κωστή Παπαγιώργη* Η εκπεφρασμένη ροπή νεότερων μελετητών της ιστορίας να απορριφθούν τα καθιερωμένα περί ελληνικής επαναστάσεως και να ερευνηθούν -εμπράκτως και επιστημονικώς- τα πραγματικά δεδομένα του ξεσηκωμού, μόνο αισιοδοξία εμπνέει σε όσους θεωρούν το ζήτημα εκκρεμές. Η μπόσικη ρητορεία στην οποία εθιστήκαμε, η αποσιώπηση των πιο καίριων πτυχών του Αγώνα, η λαϊκιστική άποψη περί συνολικού ξεσηκωμού με όλα τα παρελκόμενα δημιούργησαν ένα εθνικιστικό μύθευμα που διδάχτηκε στα σχολεία, γαλούχησε γενεές επί γενεών, έπλασε τον μύθο του ’21 και κατόπιν έπεσε σε λήθαργο στα ράφια των βιβλιοθηκών. Δεδομένου ότι ο ντόπιος αγώνας δεν ήταν ο μόνος -ανάλογες επαναστάσεις σημειώνονται στην Αμερική, στη Γαλλία, στην Ισπανία. στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στη Σερβία κτλ- παραμένει ένα ιστορικό πα...

  Στις 26 Μαρτίου 1892 ο Ουίτμαν κηδεύεται χωρίς ιερέα. Σύμφωνα με την επιθυμία του, στην ταφόπλακα γράφονται οι στίχοι του:  «Το βάθρο μου είναι στερεωμένο και σφηνωμένο σε γρανίτη, Περιγελώ αυτό που εσείς ονομάζετε αποσύνθεση, Και ξέρω την έκταση του χρόνου. Το μόνο που θέλω είναι να βρω το νησί μου... Εκεί θα κάνω τις στιγμές ευτυχίας καθημερινότητα, εκεί θα διώξω τα ''θέλω'', εκεί θα βρω κάθε μου ναι και όχι, εκεί θα ''ζήσω'' κάθε μου θάνατο, εκεί θα αφήσω εμένα ελεύθερο. Το μόνο που θέλω είναι να με βρω Το μόνο που θέλω ρε, είναι να ζήσω κάθε μου στιγμή και να μην καταλήξω δυο ημερομηνίες με μια παύλα ανάμεσα... Ζητώ πολλά;» Δήλωνε «σύντροφος και συνοδοιπόρος των ανθρώπων, όλοι το ίδιο αθάνατοι και / ανεξήγητοι όπως κι εγώ, / (δεν ξέρουν πόσο αθάνατοι, αλλά εγώ το ξέρω)». Θέλησε να δώσει μια δική του εκδοχή του αμερικανικού ονείρου και η ποίησή του εξυμνεί τη Φύση και τον Άνθρωπο, τον έρωτα και τη ζωή. Δικαίως θεωρείται ο θεμελιωτής της αμερικανικής...

  Η Κατερίνα Μάτσα στο βιβλίο της  "Νιόβη: Το αδύνατο πένθος στον καιρό της πανδημίας",   επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε μια σειρά ερωτήματα όπως: Tι σημαίνει για την ανθρωπότητα στον 21ο αιώνα το φαινόμενο των μαζικών τάφων και των σιωπηλών, απρόσωπων, αποστειρωμένων ενταφιασμών; Τι γίνεται με το αδύνατο πένθος για τους νεκρούς της πανδημίας, τους ανθρώπους που πεθαίνουν ολομόναχοι σε συνθήκες καραντίνας και ενταφιάζονται χωρίς το επικήδειο τελετουργικό, κλεισμένοι σε σφραγισμένα φέρετρα σε ομαδικούς τάφους; Το  πένθος  και τα ταφικά έθιμα είναι όρος της κοινωνικής ζωής, μέρος του κοινωνικού δεσμού. Η πράξη της  Αντιγόνης  να θάψει και να πενθήσει τον άταφο αδελφό της, παραβιάζοντας τους νόμους του Κρέοντα, αναδεικνύει το νόημα του ανθρώπινου. Επιτελεί ένα Χρέος προς τον άνθρωπο και τον πολιτισμό. Από τις απαρχές της ιστορίας του ανθρώπινου είδους, από την εποχή του Νεάντερταλ, τα  ταφικά έθιμα  έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της κο...

  Την ερχόμενη Τετάρτη 24 Μαρτίου 2021 η ελληνική κυβέρνηση θα γιορτάσει τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, έτσι όπως τη βλέπουν και τη «γράφουν» οι   «από πάνω» . Σε αφιέρωμα της εφημερίδας  «Το Βήμα» (21.3.2021) διαβάζουμε: «Αυτός ο πίνακας είναι σίγουρο ότι θα τραβήξει τα βλέμματα σαν μαγνήτης στη διάρκεια της σύντομης επίσκεψης προσωπικοτήτων (από την Ελλάδα και το εξωτερικό με αφορμή τα 200 χρόνια από την Εθνική Παλιγγενεσία)… στην Εθνική Πινακοθήκη…». Ο πίνακας είναι του  Νικηφόρου Λύτρα  και είναι προσωπογραφία της Κλεμάνς, συζύγου του Ι. Β. Σερπιέρη, που τον δώρισε στο ελληνικό κράτος. Αλλά ποιος είναι ο φιλότεχνος δωρητής; Ο αιματοβαμμένος ιδιοκτήτης των μεταλλείων Λαυρίου και συνέταιρος του Συγγρού.     Ο ιταλικής καταγωγής  Ι. Β. Σερπιέρης  ήρθε στην Ελλάδα το 1863 και υπέβαλλε αίτηση καμίνευσης των «σκωριών» του Λαυρίου, χωρίς να λάβει ποτέ απάντηση. Κατόπιν τούτου στρέφεται προς τον Γ. Παχύ, ο οποίος είχε λύ...

  Με την ευκαιρία των ημερών αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την ελληνική   «εθνογένεση» . Βασική αναφορά μας θα είναι το βιβλίο του  Παναγιώτη Νούτσου: «Νεοελληνικός Διαφωτισμός-Τα όρια της διακινδύνευσης»(Ελληνικά Γράμματα) και μία ομιλία του Κ. Καραπάνου το 1869! Ο Π. Νούτσος αναφέρει τον Ρήγα και τη διάκριση του «λαού», που είναι «όλοι οι κάτοικοι του Βασιλείου τούτου χωρίς εξαίρεσιν θρησκείας, διαλέκτου…», από τους πλούσιους και τους προεστούς που είναι οι στυλοβάτες του παλαιού καθεστώτος(Νούτσος, σ. 437). Γι’ αυτό ο Ρήγας μιλούσε για την ανάγκη ελευθέρωσης(άρα υπήρχε κοινή καταπίεση) Ελλήνων, Βούλγαρων, Αλβανών, Βλάχων, Αρμένηδων, αλλά και  Τούρκων,  καθώς όλοι «στενάζουν υπό την δυσφορωτάτην τυραννίαν του Οθωμανικού βδελυροτάτου δεσποτισμού»(σ. 438). Συνεπώς, το σύστημα του Οθωμανικού δεσποτισμού ήταν πολυεθνικό, για την ακρίβεια «πολυθρησκευτικό» στη βάση της οργάνωσης των «μιλέτ», αντιστοιχώντας σε μία πολυθρησκευτική κορυφή που είχε τη δική της ιεραρχία...

  Οι θρησκευτικές απόψεις του Albert Einstein έχουν μελετηθεί ευρέως και συχνά παρεξηγήθηκαν. Ο Αϊνστάιν δήλωσε ότι πίστευε στον Θεό του Μπαρούχ Σπινόζα. Δεν πίστευε σε έναν προσωπικό Θεό που ασχολείται με τη μοίρα και τις πράξεις των ανθρώπων, μια άποψη την οποία περιέγραψε ως αφελή. Ο ίδιος πάντως διευκρίνισε ότι, «δεν είμαι άθεος», προτιμώντας να αποκαλεί τον εαυτό του αγνωστικιστή. Ο Αϊνστάιν δήλωσε επίσης ότι δεν πίστευε στη ζωή μετά το θάνατο, προσθέτοντας ότι «μια ζωή είναι αρκετή για μένα». Θεωρούσε επίσης ότι το πρόβλημα του Θεού ήταν το "πιο δύσκολο στον κόσμο" -ένα ζήτημα που δεν μπορούσε να απαντηθεί "απλά με ναι ή όχι". Παραδέχτηκε ότι "το πρόβλημα είναι υπερβολικό για τα περιορισμένα μυαλά μας. Στις αυτοβιογραφικές του σημειώσεις, ο Αϊνστάιν έγραψε ότι σταδιακά έχασε την πίστη του στην παιδική ηλικία: «Μέσα από την ανάγνωση λαϊκών επιστημονικών βιβλίων έφτασα σύντομα την πεποίθηση ότι πολλές από τις ιστορίες της Βίβλου δεν θα μπορούσαν να είναι αλ...

  Διαβάζω και ξαναδιαβάζω τον Τζορτζ Στάινερ. Πόσο πυκνή σκέψη, πόσο γεμάτη και πλούσια ύπαρξη. Ο Τζ. Στάινερ ήταν εκπρόσωπος όλων των λαών, επειδή προέρχεται από μια οικογένεια που ζούσε στη Βιέννη, στο σταυροδρόμι όλων των ευρωπαϊκών πολιτισμών, όλων των γλωσσών. Γιατί δεν είχε μητρική γλώσσα, ή μάλλον στο σπίτι, μιλούσαν αδιακρίτως ιταλικά, γερμανικά, γαλλικά και αγγλικά. Γι’ αυτό ήταν αντίθετος στις διάφορες εθνικιστικές ιδέες περί ταυτότητας και απέρριπτε την ιδέα των ριζών: «Τα δέντρα έχουν ρίζες. Εγώ, έχω πόδια, και αυτό είναι μια τεράστια πρόοδος, πιστέψτε με!», έλεγε. Η ποικιλομορφία, έγραφε ο Στάινερ, είναι ένας πλούτος: «Στις περισσότερες κουλτούρες, από την ποίηση και την τέχνη, μέχρι την πιο πρόσφατη νεωτερικότητα, η πηγή της «ετερότητας» είναι κάτι υπερβατικό. Θεωρείται είτε θεϊκή, είτε μαγική ή δαιμονική. Η παρουσία της είναι αδιαφανής αλλά και φωτεινή.»(«Πραγματικές παρουσίες»). Η ύπαρξη του ολοκαυτώματος ήταν μια από τις κεντρικές εμμονές της σκέψης ...

  «[...]Στα μέσα εκείνης της χρονιάς ήταν που έπιασε ένας δυνατός άνεμος, που φυσούσε για πολλές μέρες μέσα στη χτυπημένη από την πανούκλα πόλη. Τον άνεμο τον φοβούνται ιδιαίτερα οι κάτοικοι του Οράν, γιατί δε συναντά κανένα φυσικό εμπόδιο πάνω στο οροπέδιο που είναι χτισμένη η πόλη, κι έτσι χιμάει μ’ όλη του τη μανία μέσα στους δρόμους. Μετά απ’ αυτούς τους ατέλειωτους μήνες, που ούτε μια σταγόνα νερό δεν είχε δροσίσει την πόλη, το Οράν ήταν σκεπασμένο με μια γκρίζα σκόνη που ξεφλούδιζε στο φύσημα του ανέμου. Κι ο άνεμος σήκωνε κύματα σκόνης και χαρτιών που τυλίγονταν στα πόδια των σπάνιων πια περαστικών. Τους έβλεπες πια να διασχίζουν βιαστικοί τους δρόμους, γερμένοι μπροστά, φράζοντας μ’ ένα μαντίλι ή με το χέρι τους το στόμα. Έτσι, για μερικές μέρες, την ώρα του σούρουπου, που έπεφτε γρηγορότερα αυτή την εποχή, οι δρόμοι ήταν έρημοι και μόνος ο άνεμος θρηνολογούσε ανάμεσά τους ασταμάτητα.... Εκείνο που κάνει την πανούκλα να ξεχωρίζει ήταν πως όλος ο κόσμος, απ’ τον διευθυντή ως...

  Ο Κορνήλιος Καστοριάδης μιλούσε για τη  ΔΙΑΥΓΑΣΗ , τη διαδικασία μέσω της οποίας οι άνθρωποι προσπαθούν να σκεφτούν αυτό που κάνουν, και να γνωρίζουν αυτό που σκέφτονται. Αυτό το σκεπτόμενο πράττειν είναι κατ’ εξοχήν η  ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ .     Αλλά η ΠΟΛΙΤΙΚΗ «δεν έπαψε να είναι  χειραγώγηση  που αυτοκαταγγέλλεται η ίδια, αφού παραμένει η επιδίωξη από ιδιαίτερα κοινωνικά στρώματα των ιδιαίτερών τους στόχων κάτω από τη μάσκα του γενικού συμφέροντος και με τη χρήση ενός καθολικής φύσεως οργάνου, του κράτους». Η πολιτική θα μπορούσε «να είναι κάτι άλλο και κάτι περισσότερο από πολιτική, και όχι τεχνική, χειραγώγηση, χρησιμοποίηση της εξουσίας για ιδιαίτερους σκοπούς, κι αυτό στο μέτρο που θα γινόταν η  συνειδητή έκφραση των προσδοκιών και των συμφερόντων της μεγάλης πλειονότητας  των ανθρώπων». Αυτό μπορεί να γίνει όταν η πάλη  τής υπό εκμετάλλευση τάξης  δεν θα είναι η άμυνα των δικών της μόνο συμφερόντων αλλά θα σκόπευε στην κατά...

  Στις 18 Μαρτίου 1871, ξεκίνησαν εβδομήντα δύο ημέρες μιας πρωτοφανούς επαναστατικής εμπειρίας,  η Κομμούνα του Παρισιού, που  προσπάθησε να συνδέσει την άμεση δημοκρατία, την κοινωνική επανάσταση και την στρατιωτική εξέγερση. Παρόλο που η Κομμούνα ηττήθηκε και καταπνίγηκε στο αίμα, η μνήμη της παρέμεινε εξαιρετικά ζωντανή. Ποιοι ήταν οι  «κομμουνάροι»;  Για τους συντηρητικούς των "Βερσαλλιών" είναι οι «petroleuses», οι γυναίκες, που έβαζαν φωτιές, είναι οι κουρελήδες, οι μεθυσμένοι, οι βρώμικοι, οι άπλυτοι σύμφωνα με τον Feydeau (αυτή είναι η ιστορική αναφορά του χαρακτηρισμού  «απλυταριό» ). Για τους αριστερούς, οι «κομμουνάροι» είναι οι  απόκληροι, οι ζητιάνοι, οι εργάτες, οι γυναίκες, οι γαβριάδες, οι ποιητές . Ήταν ο  Ρεμπό,  που θα γράψει: «Πεθαίνοντας, φώναξα στους δήμιους να καταπιούν τις λαβές των τουφεκιών τους. Κάλεσα τις κατάρες να με πνίξουνε στην άμμο, το αίμα. Η δυστυχία ήταν ο θεός μου. Κυλίστηκα στη λάσπη. Στέγνωσα στον...