Βιβλιολόγιο

«Σ’ αυτό το βιβλίο όλα είναι αληθινά, τίποτα όμως δεν είναι βέβαιο» μας προειδοποιεί η Σώτη Τριανταφύλλου στο νέο της μυθιστόρημα (Λίγο από το αίμα σου, Πατάκης). Τι θέλει, άραγε, να πει; Νομίζω ότι βρίσκω την απάντηση στο τέλος του βιβλίου, στην 388 σελίδα: «ακόμα και η πιο αριστοτεχνική γραφή αφήνει κενά, ρωγμές και χάσματα μέσα από τα οποία η πραγματικότητα έρπει, αστράφτει και τινάζεται∙ ο κόσμος είναι όπως είσαι εσύ ο ίδιος». Άρα, η πραγματικότητα θάλλει στις ρωγμές, στα χάσματα της γραφής. Αλλά αν η πραγματικότητα, αν ο κόσμος είμαι εγώ ο ίδιος, πώς να δω (με τι βλέμμα) το «μη ίδιο», το άλλο, τον άλλο, τους άλλους; Από από-σταση ή ως υπό-σταση, αποστασιοποιημένος –εκτός του κόσμου- ή υποστασιοποιημένος –εντός του κόσμου-; Πώς, λοιπόν, να «δω» το μυθιστόρημα της Σώτης; Εκ των έσω, με όλη την υποκειμενικότητα για έναν άνθρωπο και συγγραφέα που αγαπώ και εκτιμώ, ή απ’ έξω, ως δήθεν αντικειμενικός κριτής-αυθέντης; Αποφασίζω ότι τα ερωτήματα είναι ψευδή και συνεχίζω. Πως, λοιπόν, να π...

Οι «σκεπτόμενοι» ξεδίψαγαν στη μπάρα του Galaxy με βότκες. Οι άλλοι, οι «απ’ έξω», οι «απλοϊκοί» συνέχιζαν να πορεύονται. Κάποιος είπε ότι δεν είχε νόημα η «κατάληψη της ΕΣΗΕΑ. Της Βουλής ναι»! «Ήρθε ο Γκοντό» είπε γελώντας ο Κώστας στην εμφάνιση του Γιώργου. Τον Γκοντό, λοιπόν, περίμεναν οι σκεπτόμενοι (άλλως πως διανοούμενοι); Οι «απλοϊκοί» έξω που φώναζαν, που διεκδικούσαν, τι τάχα ανέμεναν; Ποιος είναι ο δικός τους Γκοντό; Οι «σκεπτόμενοι» και οι «απλοϊκοί», δύο διαφορετικές ράτσες. Άραγε, ο (πάντα) αναμενόμενος Γκοντό είναι και για τις δύο ο ίδιος; Προσπάθησα να βρω έναν ορισμό των «σκεπτόμενων» και των «απλοϊκών» και θυμήθηκα τον Ντάνιελ Κέλμαν (Εγώ και ο Καμίνσκι, εκδόσεις Καστανιώτη). Στο διάλογο του βιογράφου με τη σερβιτόρα, ο πρώτος θα πει πως «απλοϊκοί» είναι αυτοί που «ζουν αντί να σκέφτονται», ενώ οι διανοούμενοι «σκέφτονται αντί να ζουν». Φρυκτωρίες οι φλόγες των νευροδιαβιβαστών κουβαλούν μαζί με τον Κέλμαν και τον Πιραντέλο που έθετε το δίλημμα «ή ζεις ή γράφεις». Μπορ...

Κοιτάζω τα μάτια της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ και ερωτεύομαι το βλέμμα της, αυτή την αδιόρατη μελαγχολία της ομορφιάς. Κοιτάζω ένα εξώφυλλο (Μια ευλαβική ανάμνηση-Η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ εξομολογείται στην Εύα Νικολαΐδου, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Σκέφτομαι ότι η ομορφιά δεν μπορεί να είναι μία αφαίρεση. Παύουμε να βλέπουμε την ομορφιά όταν αυτή γίνεται αφαίρεση. Αλλά τι είναι η αφαίρεση εν προκειμένω; Η απόσταση του ανθρώπου από τη φύση και τη φύση του. Αυτή η διχοστασία που κάνει την ανθρώπινη ψυχή πεδίο μάχης της φύσης, της φύσης μας και της άρνησής της. Βγήκαμε από τη φύση και βαλθήκαμε να την κυριεύσουμε. Στήσαμε τον εαυτό μας (τη φύση μας) απέναντι και επιχειρούμε να τον καταλάβουμε (να τον εννοήσουμε και να τον κυριεύσουμε). Αυτή η προσπάθεια έχει ενδυθεί το πρόσχημα του νοήματος της ζωής. Λες κι αν δεν κατακυριεύσουμε τον σιωπηλό (ενδεχομένως ζωώδη και φυσικό) εαυτό μας, θα ζούμε χωρίς νόημα και νήμα. Λες και το γεγονός ότι ζούμε δεν είναι ένα θαύμα έμπλεο αυτοτελούς νοήματος. Αυτά σ...

Προς χάριν μιας «ημέρας», της «ημέρας της ποίησης», που παραπέμπει είτε σε μία μνημειακή μη ομιλούμενη πλέον γλώσσα, είτε σε μία διεκδίκηση του ποιητικώς ομιλείν και δραν, διάλεξα σήμερα να μιλήσουμε για την ποίηση. Πιο συγκεκριμένα για το βιβλίο του Παναγιώτη Νούτσου: «Κοινωνία, πολιτική στράτευση και ποίηση-Για τον Τίτο Πατρίκιο» (εκδόσεις Σαββάλας). Για το θέμα της στράτευσης έχουμε μιλήσει πολλές φορές είτε με αφορμή τον Σαρτρ είτε με αφορμή τον Μπουρντιέ και τον Έντουαρντ Σαΐντ. Εδώ θα περιοριστούμε αυστηρά στην παρουσίαση της συλλογιστικής του Π. Νούτσου με την επισήμανση μόνο ότι στην Ελλάδα είχαμε το «παράδοξο», οι μεν αστοί να ηγούνται υλικά και να είναι πάμπτωχοι πνευματικά (εξ ου και το ελληνοχριστιανικό κιτς) και τους «κάτω», εκφρασμένους πολιτικά από την Αριστερά, που αν και φτωχοί υλικά κατείχαν την πνευματική ηγεμονία εντός της κοινωνίας. Δεν είναι, συνεπώς, τυχαίο ότι η πολιτική ηγεμονία των «πάνω» δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, καθώς δεν είχε ποτέ την πνευματική νομιμοποίηση(μ...

Γιώργος Χ. Παπασωτηρίου: Ηomo Americanus, Tα χαρακτηριστικά της αμερικανικής ιδιαιτερότητας(ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ). Ένα δοκίμιο που αναλύει τον αμερικανικό τρόπο σκέψης και αντίληψης της Ιστορίας, παρουσιάζοντας διεξοδικά όλες εκείνες τις ιδεολογικές, πολιτικές και φιλοσοφικές συνισταμένες που τον διαμόρφωσαν μέχρι τη σημερινή του εκδοχή.

Τα 13 βιβλία της σειράς «Βίοι αγίων-υπόγειες διαδρομές» των εκδόσεων Ηλέκτρα (ήδη εκδόθηκαν άλλες δύο βιογραφίες) και η παρουσίασής τους την προηγούμενη Τρίτη μας δίνει την ευκαιρία να εξετάσουμε τους λόγους της λογοτεχνικής «αγιοποίησης» κάποιων προσωπικοτήτων πραγματικών ή φανταστικών. Ήδη ο Μίλτον είχε αποκαταστήσει το Διάβολο ως «επαναστάτη» για να εκφράσει στο φαντασιακό των πολιτών ότι η ανατροπή της καθεστηκυίας τάξης δεν ήταν δαιμονικό γεγονός. Από εδώ προέκυψε και το νεωτερικό «δαιμονιακό ύψιστο», αλλά και οι αποκαλούμενοι «καταραμένοι» της λογοτεχνίας και της ζωής. Με άλλα λόγια στο φαντασιακό των ανθρώπων μέσω της αλλαγής της εικόνας του διαβόλου διαμορφώνεται ένας πιο δημοκρατικός ουρανός που μπορεί να έχει την αντιστοιχία του στη Γη. Έτσι, λοιπόν, έχουμε μια πίστη σ’ ένα εκείθεν απολυταρχικό και στη συνέχεια μία πίστη σ’ έναν μελλοντικό κόσμο, που δεν έρχεται ποτέ, αλλά που εκδημοκρατίζει, καθώς αναγνωρίζει τους «κάτω», τους καταραμένους. Συνεπώς, η ζωή εξακολουθεί να «δια...