Βιβλιολόγιο

[   Γιώργος X. Παπασωτηρίου   /  artinews.gr   / 28.12.24 ] «...οι αντιδράσεις των άλλων στη συμπεριφορά μου έδειχναν πολύ συχνά ότι ήμουν στα μάτια τους αλλόκοτος. Ενώ ποτέ δεν θα σκέφτονταν κάτι τέτοιο για τη μητέρα μου. Εκείνη, ωραία και αινιγματική, δυναμική αλλά και συναισθηματικά ερμητική, έδειχνε να έχει μια ακλόνητη εσωτερική ισορροπία και ασφάλεια στις πολλές δραματικές τροπές της ζωής της…» γράφει ο Δημοσθένης Κούρτοβικ στο οπισθόφυλλο του μυθιστορήματος αυτομυθοπλασίας (autofiction) «Ο ήχος της σιωπής της» (εκδόσεις βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ). Τον όρο autofiction χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Serge Doubrovsky στο οπισθόφυλλο του μυθιστορήματός του Fils, το 1977. Εκεί έχουμε τον πατέρα και τον γιό. Στον Κούρτοβικ έχουμε τον γιό και τη μάνα. Ο Doubrovsky όταν εφηύρε την έννοια, απάντησε σε μια ερώτηση που τέθηκε δύο χρόνια νωρίτερα από τον θεωρητικό της αυτοβιογραφίας Philippe Lejeune στο Le pacte autobiographique. Η ερώτηση ήταν: «ο ήρωας ενός μυθιστορήματο...

«Κάθε πρωί ο ποιητής κάθεται στο γραφείο του με σκοπό να δουλέψει. Έχει προετοιμαστεί επιμελώς: έχει φορέσει πουκάμισο, γραβάτα και ένα σκούρο κοστούμι, ειδικά ραμμένο για εκείνον. Έχει πάρει το πρωινό του στην τραπεζαρία… Τώρα κοιτά τις δύο πένες που βρίσκονται μπροστά του… έχει υιοθετήσει το εξής ρητό: «Οφείλουμε να δουλεύουμε, τίποτ’ άλλο, και να ’χουμε υπομονή»… Μόνο δουλειά και τίποτ’ άλλο…» (εισαγωγή του Ούλριχ Μπέερ στο βιβλίο «Η σοφία του Ρίλκε», εκδόσεις Πατάκη). Που είναι η ασίγαστη ματαιοδοξία του αχαλίνωτου Εγώ ενός Ουίτμαν, ενός Ρεμπώ, ενός Μπάυρον και ο μεγάλος στόχος της ζωής να αισθανόμαστε ότι υπάρχουμε ακόμα και μέσω της οδύνης; Που είναι το ρίσκο, που σπρώχνει προς όλες τις κατευθύνσεις, ακόμα και στην καταστροφή;  Το μόνο που μπορεί να συνδέει τον Ρίλκε με τους ρομαντικούς είναι το ταξίδι, αλλά κι αυτό είναι προστατευμένο, χωρίς τη μεγάλη διακινδύνευση … Εδώ έχουμε μία ποίηση, που   είναι σχεδόν μια «κατοικίδια» ποίηση, μια ποίηση των χαμερπών «μικροεγώ»....

  «Γράφω, λυπημένος, στο ήσυχο δωμάτιό μου, μόνος όπως υπήρξα πάντα, μόνος όπως θα υπάρχω πάντα. Κι αναρωτιέμαι αν η φωνή μου, φαινομενικά τόσο ασήμαντη, δεν ενσαρκώνει την ουσία χιλιάδων φωνών... Ποτέ δεν αγάπησα άλλο από το τίποτα... Από την αγάπη το μόνο που ζήτησα ήταν να μείνει για πάντα ένα όνειρο μακρινό... Oι μεγαλύτερες συμφορές της ζωής μου σβήνουν όταν ανοίγοντας το παράθυρο μέσα μου μπορώ και τις ξεχνώ κοιτάζοντας την αδιάλειπτη κίνηση εντός μου. Ποτέ δεν θέλησα να είμαι τίποτα άλλο πέρα από ονειροπόλος... Η ζωή για μένα είναι ένα πανδοχείο όπου πρέπει να σταθώ έως ότου έρθει η ταχυδρομική άμαξα για την άβυσσο... Είμαι ένα τίποτα. Δεν θα είμαι πάντα τίποτα. Δεν μπορώ να γίνω κάτι. Αλλά έχω μέσα μου όλα τα όνειρα του κόσμου .» Το 1935 έφυγε από τη ζωή στα 47 του χρόνια διαλυμένος από το ποτό. Τότε, βρέθηκε στο σπίτι του ένα μπαούλο με 27.453 χειρόγραφα. Ανάμεσά τους το "Βιβλίο της ανησυχίας". Ήταν ο μεγάλος Φερνάντο Πεσσόα.

  [  ARTI news  / Γιώργος Χ. Παπασωτηρίου/ 30.11.24 ] «Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η ιδέα της γραφής ως απαρέμφατο» δηλαδή το "αφανέρωτο", το "αδήλωτο", λέει ο Gonçalo M. Tavares. Γιατί και «η Φύση κρύπτεσθαι φιλεί» όπως έλεγε ο δικός μας Παύλος Μάτεσις. Για περισσότερα από είκοσι χρόνια, ο Πορτογάλος συγγραφέας και καθηγητής επιστημολογίας χτίζει ένα έργο που στοχεύει ρητά στην αύξηση του δυνατού. Έτσι και στο «The Middle Bone», σύμφωνα με τον ίδιο «είναι αυτό που όλοι ψάχνουμε». Η αρχιτεκτονική της βίας, σαν ένα οικοδόμημα χτισμένο πέτρα-πέτρα, ξεδιπλώνεται σε αυτό το μυθιστόρημα του Gonçalo M. Tavares σαν μια σχολαστική χαρτογραφία συνηθισμένης βαρβαρότητας. Ο Πορτογάλος συγγραφέας, μια σημαντική προσωπικότητα της σύγχρονης λογοτεχνίας, αναλύει τις ανατροπές της ανθρώπινης ψυχής σε ένα αστικό σύμπαν όπου η κτηνωδία εναλλάσσεται συνεχώς με την απεγνωσμένη αναζήτηση νοήματος. Τέσσερα πεπρωμένα διασταυρώνονται σε αυτόν τον αστικό λαβύρινθο: Ο Kahnnak, ένας γέρος με...

  [   Γιώργος X. Παπασωτηρίου   /   Κόσμος   / 03.06.24 ] Η  «Le Monde » αφιερώνει ένα ειδικό τεύχος με τίτλο «Μια ζωή, ένα έργο» στον Φρανς Κάφκα*, με αφορμή τα 100 χρόνια από τον θάνατό του. Ο Φρανς Κάφκα "εκπλήσσει με την απίστευτη δύναμή του να παραμένει σύγχρονος". σημειώνεται στην εισαγωγή του αφιερώματος. Το έργο του επικεντρώνεται στην περιγραφή της σχολαστικής σκληρότητας μιας ολοκληρωτικής και σαδιστικής γραφειοκρατίας η οποία στη συνέχεια περιβλήθηκε μια ορισμένη ιδέα της νεωτερικότητας. Οι μεγαλύτεροι συγγραφείς (Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Μίλαν Κούντερα, Ίμρε Κέρτες) και οι μεγαλύτεροι διανοητές (Ελίας Κανέτι, Βάλτερ Μπέντζαμιν κ.ά.) επεφύλαξαν μια τεράστια υποδοχή και αποδοχή στο έργο του. Ο Κάφκα είναι σύγχρονος γιατί δεν ήταν ποτέ «αντιμοντέρνος», κάτι που φαίνεται από την έλξη του από την τεχνολογία, τον κινηματογράφο, τις ραδιοφωνικές εκπομπές… Ωστόσο, αυτή η νεωτερικότητα δεν επικαλύπτει τις πιο κλασικές πηγές από τις οποίες αντλούσε: από τον Γ...

  [   Γιώργος X. Παπασωτηρίου   /   Ελλάδα   / 07.03.24 ] «Δοκιμάστε το, σκληροί πουριτανοί με γιακά. Πάρτε μια ιδέα για το τι είναι οι άντρες, έξω από τον μικρό κύκλο της ποντικοπαγίδας σας. Γίνετε άνθρωποι… μολυνθείτε... τότε θα δείτε ότι είναι μόνο η καλοσύνη μιας κάστας που σας επιτρέπει να είστε οι μαριονέτες με τα κομμένα νύχια και τα λεμονόχρωμα γάντια.» Είναι ο  Τζακ Χίλτον  που «μιλάει».  Ένας εργάτης που έγραψε το μυθιστόρημα  «Caliban Shrieks»  και ύστερα χάθηκε μαζί και το βιβλίο του. Ο Χίλτον, για την ακρίβεια, εγκλωβίστηκε κι αυτός στην ποντικοπαγίδα των «καλοχορτασμένων» συγγραφέων. Το «τυρί» ήταν μια υποτροφία Οξφόρδης! Το βιβλίο του Χίλτον ανακάλυψε όπως γράφει το  New Yorker* , το 2021, ο  Τζακ Τσάντγουικ , ένας εικοσιεπτάχρονος μπάρμαν και χορευτής που σκάλιζε τα ράφια της Βιβλιοθήκης του Κινήματος της Εργατικής τάξης, έξω από το Μάντσεστερ. Τον εντυπωσίασε το εξώφυλλο ενός βιβλίου. Η χειρ...