Βιβλιολόγιο

«Έχει κάποιο νόημα η ζωή; Τι σημαίνει ο θάνατος; Είμαστε μία αιώνια ψυχή ή απλώς μία συσσώρευση μορίων από αλάτι και χώμα; Υπάρχει Θεός ή δεν υπάρχει; Αυτά είναι σίγουρα σημαντικά προβλήματα. Όλα τα υπόλοιπα, όπως ο νόμος της βαρύτητας, η ατμομηχανή, οι δορυφόροι του Δία, ως και ο κύριος Καντ με τις περιβόητες κατηγορίες του, σωστά λέει ο Καμύ, είναι στο βάθος ένα παιχνίδι για μικρά παιδιά. Στο διάβολο η καθαρή σκέψη και η οικουμενικότητα των νόμων της! (…) Τι σημασία έχει αν η Καθαρή Σκέψη είναι οικουμενική και αφηρημένη, όταν Αυτός-που-διαλογίζεται δεν είναι ένας θεός, αλλά ένας φουκαράς που ξέρει ότι πρόκειται να πεθάνει και ότι από αυτόν το δικό του σαρκικό θάνατο δεν θα μπορέσει να τον σώσει ο Καντ με όλες του τις κατηγορίες; Τι σόι είναι αυτή η περίφημη γνώση που μας αφήνει μόνους απέναντι στο θάνατο;». Διερωτήσεις ενός φυσικού επιστήμονα που τολμά να κοιτάξει κατευθείαν τον ήλιο και το θάνατο, βιώνοντας το γεγονός του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου ως την «κρίση ολόκληρου του π...

Γράφτηκαν πολλά βιβλία για τον Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, από το πως έπλενε τα πιάτα έως πως έβλεπε τις αγαπημένες του ταινίες γουέστερν· γράφτηκαν «μυθιστορίες», όπως το The Tar Baby, με την κωμικοτραγική εικόνα του δάσκαλου σε σχολείο αφασικών παιδιών που πηδάει πάνω στο γραφείο του γαβγίζοντας για να τους μάθει τη λέξη σκύλος (σύμφωνα με τη διάκριση: Λέγειν-Δεικνύναι, του Tractatus)· ως το πρόσφατο κατασκοπικό «πόνημα» του K. Cornish: «Βιτγκενστάιν εναντίον Χίτλερ», σύμφωνα με το οποίο ο αντισημιτισμός του Χίτλερ αναπτύχθηκε επειδή είχε έναν πάμπλουτο εβραίο συμμαθητή, τον Λ. Βιτγκενστάιν, ο οποίος, με τη σειρά του, αφού έγινε ο διάσημος φιλόσοφος, θα συνδεθεί με την κομιντέρν και θα στρατολογήσει κατασκόπους από το Κέιμπριτζ εναντίον του φύρερ! Ακόμα και οι βιογραφίες κινούνται μεταξύ της αγιογραφίας, του φιλόσοφου-αγίου και του λίβελου, για τον λιμασμένο ομοφυλόφιλο του Πράτερ.  Είναι δύσκολο να κατανοήσεις κάποιον που απο...

Λένε και γράφουν πως η τελευταία νουβέλα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες είναι η άρνηση του «Μαγικού ρεαλισμού», ή ένας ύμνος στην τρίτη ηλικία. Αυτοί που τα γράφουν αυτά είναι μάλλον άνθρωποι που δεν ερωτεύθηκαν ποτέ, ή που νομίζουν ότι ερωτεύθηκαν, αλλά δεν ερωτεύθηκαν πραγματικά. Γιατί ο έρωτας δεν έχει σχέση με τη λογική, αλλά με μία άλογη, μεταφυσική ανατροπή του Εγώ και της θέασης του κόσμου. Γι’ αυτό ο έρωτας είναι όχι μόνο μία πραγματική, αλλά μία φυσική κατάσταση που δεν επιδέχεται λογικό έλεγχο, και γι’ αυτό είναι μαγική, δηλαδή μεταφυσική. Γιατί ο έρωτας είναι «τρέλα», είναι μία θέωση, ένα ενθουσιαστικό, ευτυχισμένο παραλήρημα. «Ανακάλυψα, τελικά,», λέει ο Μάρκες, «πως ο έρωτας δεν είναι μία ψυχική κατάσταση, αλλά ένα ζώδιο στο ζωδιακό κύκλο»!  Όλα τ’ άλλα, όλη η ζωή χωρίς τον έρωτα, δεν είναι ζωή, αλλά μία νευρωτική προσομοίωση της ζωής. Κάνουμε ότι ερωτευόμαστε, παριστάνουμε τους ερωτευμένους, τακτοποιώντας τον «έρωτα» σε μία λογική τάξη και σ’ ένα από εκείνα τα «κουτά...

H ποίηση είναι η φαντασία τονούμενη, είναι ο έρωτας ως δόσιμο, ως δώρο, που μιλά. Γι’ αυτό σε κάθε έκδοση σε κάθε ευκαιρία αναθύμισης των ποιημάτων του Ρεμπώ θυμάμαι την περίφημη πια ρήση του «Εγώ είναι ο Άλλος». Προσοχή, όχι «εγώ ΕΙΜΑΙ ο Άλλος», αλλά «Εγώ Είναι ο Άλλος». Στον Ρεμπώ το Εγώ δεν αφομοιώνει τον Άλλο, δεν τον κάνει όμοιό του, δεν τον καταργεί, αντίθετα του δίνεται, γίνεται ο Άλλος. Με άλλα λόγια, ο Άλλος δεν αντιμετωπίζεται σαν αντικείμενο αλλά σαν υποκείμενο. Συνεπώς, εδώ έχουμε μία “διι-υποκειμενικότητα”, όπως στους μη εξουσιαστικούς, στους ισότιμους έρωτες. Κάποτε αυτές οι απόψεις και οι ποιητές ήταν επικίνδυνοι. Το αποδεικνύει και η έκδοση των φακέλων της Αστυνομίας του Παρισιού που αφορούν στην παρακολούθηση των Ουγκώ, Ρεμπώ, Βερλαίν, Μπρετόν, Κολέτ κ.ά.! Η έκδοση των εγγράφων δείχνει ότι κάποτε η πολιτική εξουσία φοβόταν τους ανθρώπους των γραμμάτων και τους παρακολουθούσε συστηματικά, συστήνοντας προς τούτο την «αστυνομία των συγγραφέων»! Τώρα, τα φόβητρα της εξο...

Πώς αντιμετωπίσθηκε ο Γεώργιος Βιζυηνός όταν ήρθε στην Αθήνα; Ως "τουρκόσπορος"! Η ψυχολογική τρομοκρατία εναντίον του από τους "μυιοχάφτηδες της Αθήνας" ήταν φοβερή. Παρακολουθούμε σημεία της διαδρομής του Γ.Β. από κείμενα της εποχής του. Ν. Βασιλειάδης: Γεώργιος Μ. Βιζυηνός (Ο Έλλην Γκυ ντε Μωπασάν) Το δράμα του Γκυ ντε Μωπασάν όπερ το έαρ του 1892 αναστάτωσε τους Παρισίους, έσχε πικρόν αντίκτυπον και στην ημετέραν πτωχή φιλολογία.  Ο κόσμος έκλαιε μία ατυχή διάνιαν κλεισθείσα εν καιρώ του σπινθηροβολισμού της εις το φρενοκομείον και η ελληνική φιλολογία προέπεμπε υπό την  αυτήν δραματικήν εξέλιξη τέκονον της, εμπνευσμένον όλου του κάλλους της, της δυνάμεως, του μυστηρίου της, τον Γεώργιον Μ. Βιυζηνόν. Ως ενθυμούμαι απλήστως την αλγεινή εκείνην νύκτα. Είχον κληθεί κατεπειγόντως και ο ποιητής κατά την ώραν εκείνην του αμυδρού σκιόφωτος της εσπέρας εστολισμένος με άνθη λευκωπά, με ανεμώνας, με ωραία ρόδα, ολίγα αγριολούλουδα και μαργαρίτας δύο-τρεις επί της κομ...

Η περίπτωση του Ζαν Ζενέ του νόθου παιδιού, του υιοθετημένου σύμφωνα με το σχέδιο της κοινωνικής πρόνοιας της Γαλλίας, του μικρού κλέφτη και δραπέτη, του φυλακισμένου, του φιλοναζιστή συγγραφέα, που «υιοθέτησε» αρχικά η Γαλλική «προδοτική» δεξιά του Βισύ και στη συνέχεια η αντιστασιακή Αριστερά του Σαρτρ, η ζωή αυτού του αμφιλεγόμενου ανθρώπου και καλλιτέχνη, που έγραψε μεταξύ άλλων «το ημερολόγιο ενός κλέφτη» και τις «Δούλες» (θεατρικό), δίνει ανάγλυφα το στίγμα της σημασίας των συμβόλων στην αντιπαράθεση αριστεράς και δεξιάς.  Ο  Ζενέ  άσκησε τεράστια γοητεία στις εμβληματικές μορφές της γαλλικής φιλοσοφίας και κριτικής (Σαρτρ, Φουκό, Ντεριντά). Η γαλλική, αριστερή διανόηση (οι εξουσιαστές του μεταπολεμικού λογοτεχνικού-φιλοσοφικού πεδίου σύμφωνα με τον Μπουρντιέ, ή οι παράγοντες που μονοπωλούσαν «το χειρισμό των ιερών πραγμάτων» και πάλι σύμφωνα με τον Μπουρντιέ) ουσιαστικά κατασκεύασε τον Ζενέ ως σύμβολο και εικόνα. Ποια είναι, όμως, η πραγματικότητα της ζωής και...

Έχουμε πολλούς λόγους να τιμάμε και να μνημονεύουμε τον Διονύσιο Σολωμό. Και αυτό όχι απλώς επειδή έγραψε το ποίημα που έγινε Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας, αλλά κυρίως: Γιατί συνδύασε όσο κανείς την ποίηση με τη φιλοσοφία. Γιατί μελέτησε συστηματικά τη γερμανική ρομαντική φιλοσοφία και ποίηση (Hegel, Schlegel, Schiller, Goethe) και θέλησε να αποτυπώσει στην ποίησή του τις ιδέες τους. Γιατί πίστευε, όπως ο Καντ και ο Σίλλερ, ότι η υπέρτατη εκδήλωση της ανθρώπινης ελευθερίας είναι όταν ελεύθερα διαλέγουμε να κάνουμε το καθήκον μας. Γιατί έγραψε με το δεκαπεντασύλλαβο των δημοτικών τραγουδιών και της κρητικής αναγέννησης. Γιατί για να διαμορφώσει τη γλώσσα του άρχισε να μελετά συστηματικά τα δημοτικά τραγούδια, το έργο των προσολωμικών ποιητών, δημώδη και κρητική λογοτεχνία, έτσι ώστε αυτός που δεν ήξερε καλά ελληνικά, μέσα από  την αδόμητη δημοτική της εποχής του να δημιουργήσει ποιητικό λόγο υψηλού επιπέδου. Γιατί θαύμαζε τον Dante Alighieri και επιθυμούσε να δημιουργήσει ...

«Το Κομπραί»  είναι μια μικρή πόλη όπου εντοπίζονται οι πρώτες παιδικές αναμνήσεις του αφηγητή. Από εδώ ξεκινά η αναζήτηση του χαμένου χρόνου, από τούτο τον κόσμο ο οποίος γίνεται ξαφνικά προσιτός με την ασύνειδη μνήμη καθώς οι εικόνες, οι ήχοι και τ' αρώματα μιας περασμένης εποχής ζωντανεύουν απρόβλεπτα μέσα από τη γεύση μιας μαντλέν βουτηγμένης σ' ένα φλιτζάνι τσάι. Αυτή η κίνηση της μνήμης θα καθορίσει όλη την πορεία του έργου του Προυστ. Αρκεί ένας κρότος, μια μυρωδιά και τότε η  κρυμμένη ουσία των πραγμάτων αμέσως απελευθερώνεται και η μνήμη που έμοιαζε νεκρή, αφυπνίζεται. Γνώριμες λεπτομέρειες συνθέτουν το  έργο του Προυστ που δείχνει πώς από το παράδειγμα ξεδιπλώνεται η αφαίρεση. «Αυτό που αποκαλούμε πραγματικότητα», μας λέει ο Προυστ στον Ξανακερδισμένο χρόνο, «είναι ένας ορισμένος συσχετισμός ανάμεσα σ' αυτές τις αισθήσεις και σ' αυτές τις αναμνήσεις που μας περιβάλλουν» ή «Το μεγαλείο της αληθινής τέχνης είναι να ξαναβρούμε, να ξανακερδίσουμε, να μας κάνει ...

Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι (19 Ιουλίου 1893 – 14 Απριλίου 1930), Ρώσος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, ένας από τους κατεξοχήν εκπροσώπους του Ρωσικού Φουτουρισμού στις αρχές του 20ού αιώνα. Γεννήθηκε στο Μπαγκντάτι, στη Γεωργία όπου ο πατέρας του(ουκρανικής κοζάκικης καταγωγής) εργαζόταν ως δασοφύλακας. Μετά τον ξαφνικό και πρώιμο θάνατο του πατέρα το 1906, η οικογένειά του — ο ίδιος, η μητέρα του, και οι δύο αδελφές του — μετακόμισε στη Μόσχα. Στη Μόσχα ο Μαγιακόφσκι ανέπτυξε το πάθος του για τη λογοτεχνία, πήρε μέρος σε σειρά δραστηριοτήτων στο Ρωσικό Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Κόμμα των Εργαζομένων και αργότερα στρατολογήθηκε ως μέλος των Μπολσεβίκων. Το  1908  διώχτηκε από το σχολείο επειδή η μητέρα του δεν μπορούσε πλέον να πληρώνει τα δίδακτρα. Εκείνη την εποχή, ο Μαγιακόφσκι φυλακίστηκε σε τρεις περιπτώσεις για ανατρεπτική πολιτική δράση. Με την αποφυλάκισή του, εξακολούθησε να εργάζεται για το σοσιαλιστικό κίνημα, και το  1911  μπήκε στη Σχολή Καλών Τεχνώ...