Βιβλιολόγιο

Δύο μυθιστορήματα, ένα του Γιούρι Ντομπρόφσκι: «η επιστήμη της άχρηστης γνώσης»(εκδόσεις Κέδρος) και ένα του Martin Cruz Smith: «Το φάντασμα του Στάλιν» (εκδόσεις Bell), που μεταφράστηκαν πρόσφατα στην Ελλάδα, διαπραγματεύονται το σταλινικό φαινόμενο. Το πρώτο(πρώτη έκδοση 1970) αναφέρεται στις σταλινικές διώξεις τη δεκαετία του 1930 στη Ρωσία και ανατέμνει τους μηχανισμούς του σταλινικού βαθέως κράτους (το κράτος εν προκειμένω ήταν ταυτισμένο με το μοναδικό εν λειτουργία κόμμα). Εξάλλου, ο ίδιος ο συγγραφέας υπήρξε θύμα αυτής της περιόδου και «κάτοικος» των γκουλάγκ. Το δεύτερο μυθιστόρημα είναι πρόσφατο και έχει ως πεδίο δράσης την μετα-σοβιετική Ρωσία των μαφιών, των υπερπατριωτών, των κομμουνιστών και ενός πολιτικού συστήματος που χρησιμοποιεί το πολιτικό μάρκετινγκ και Αμερικανούς επικοινωνιολόγους. Οι τελευταίοι μετά από τις αναγκαίες σφυγμομετρήσεις διέγνωσαν ότι η προσωπικότητα που εξακολουθεί να δονεί θετικά ή αρνητικά τους Ρώσους είναι ο Στάλιν. Έτσι, σκηνοθέτησαν με όλες τις...

Του Παναγιώτη ΧΑΤΖΗΜΩΥΣΙΑΔΗ ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ, Homo Americanus, εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 445 «Από εδώ κι εμπρός οι Αμερικανοί θεωρούν κανονικά ότι αποτελούν τον νέο ‘περιούσιον λαόν’, ότι η αυτοκρατορία τους είναι ο καθορισμένος υπερασπιστής της χριστιανο-σύνης, ότι το κράτος και ο στρατός του είναι τα όργανα του Θεού εναντίον των εχθρών του, των απίστων». Κι όμως: όσο αληθοφανές κι αν ηχεί το χωρίο, στην πραγματικότητα δε γράφτηκε για τις ΗΠΑ κι ούτε αναφέρεται στη μετασοβιετική παγκόσμια επικράτησή τους. Αλλάξτε τη λέξη «Αμερικανοί» και θα διαβάσετε αυτούσιο ό,τι στην πραγματικότητα έγραψε η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ για τους Βυζαντινούς, στη σελίδα 41 του βιβλίου της Η πολιτική ιδεολογία της βυζαντινής αυτοκρατορίας (εκδ. Ψυχογιός).Χρειάστηκαν λοιπόν τόσες πνευματικές αφυπνίσεις, τόσες κοινωνικές εξεγέρσεις, τόσοι εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες, τόσα δικαιϊκά συστήματα, για να φτάσουμε εδώ που είμαστε, αλλά αρκεί η αλλαγή μιας λέξης για να αντιληφθούμε ότι σε ορισμένα πράγματα δεν...

Στάθης-Ναυτίλος Ενα εξαιρετικό βιβλίο κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες, το «Homo Americanus - Τα χαρακτηριστικά της Αμερικανικής ιδιαιτερότητας», γραμμένο από τον εκλεκτό συνάδελφο (και φίλο) κ. Γιώργο Παπασωτηρίου, δημοσιογράφο στη «Βραδυνή». Για τους περισσότερους από τους Ευρωπαίους, ανάμεσά τους και τους Ελληνες, οι Αμερικανοί είναι εν πολλοίς οι μεγάλοι «άγνωστοι». Ακριβώς με αυτές τις ιδιομορφίες του νεοπαγούς αυτού έθνους ασχολείται το βιβλίο, εξετάζοντας τι συνιστά την ιδιοπροσωπία των Αμερικανών, τι συνθέτει την ταυτότητά τους, τι αντιθέσεις διαπερνούν το σώμα του λαού, ποιες είναι οι κυρίαρχες δομές και ποια στοιχεία εξηγούν τις επιλογές της κοινωνίας τους, και κατά τη διαχρονία και κατά τη συγκυρία. Κατ' αντίθεσιν με τα εν εσχάτοις κρατούντα στα ελληνικά γράμματα, ο συγγραφέας δεν κατατρύχεται από την προσπάθεια να προσαρμόσει στη θεωρία του (όποια κι αν είναι αυτή) τα δεδομένα που προκύπτουν από την έρευνά του, αλλά καταλήγει στα συμπεράσματά του μόνον ύστερα από την απόδειξ...

Η λογοτεχνία δεν θα μπορούσε να μην πληγεί από τον τυφώνα ή τον κατά Χέγκελ «άνεμο της εποχής» της. Έτσι, στον καιρό των οικονομικών και πολιτικών «σκανδάλων» επιχειρεί και αυτή να αναπαράξει τον εαυτό της μέσω διαφόρων σκανδαλισμών, καθώς δεν δύναται αλλιώς. Αναφέρομαι στην κατηγορία για «λογοκλοπή» του κριτικού και συγγραφέα Κώστα Κατσουλάρη εναντίον του συγγραφέα Αλέξη Σταμάτη(«Βίλα Κομπρέ»). Προσπαθώντας να εξηγήσω τη συγκεκριμένη περίπτωση, διέκρινα στην επιφάνεια του υποτιθέμενου σκανδάλου να «επιπλέει» ένα αστυνομικού χαρακτήρα ερώτημα που αφορά τα (από πολλούς άλλους ρημαγμένα) πνευματικά δικαιώματα. Πιο κάτω, στα μεσαία βάθη, τίθεται το δίλημμα του λογοπλόκου(ως μυθοπλάστη) ή του λογοκλόπου(ως διακειμενιστή). Τέλος, στα μεγάλα βάθη είδα να «σέρνεται» σαν γοβιός στον αρμόβουρκο το υπαρξιακό ερώτημα αν λογοτεχνία είναι να αποκαλύπτεις ή να αποκαλύπτεσαι. Ποια σχέση, όμως, έχουν όλα αυτά με την υπόθεσή μας; Ένας μυθιστοριογράφος διαπράττει έγκλημα καθοσίωσης όταν «κλέβει» κάποιον...