HOMO AMERICANUS(εκδόσεις Καστανιώτη)

Απόσπασμα από τον Επίλογο


Το πρόβλημα σήμερα των ΗΠΑ είναι η απώλεια του κύρους τους ως υπόδειγμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και η κρίση των νομιμοποιητικών όρων της πολιτικής τους. Γι’ αυτό οι επιστροφές, η ανάγκη για νέα αρχή. Η δεκαετία του 1920 είναι η στιγμή της ενηλικίωσης των ΗΠΑ, της απεξάρτησης από τα ευρωπαϊκά «δάνεια», της εκκίνησης του αμερικανικού οχήματος, που με καύσιμο την μεγάλη φαντασιακή κατασκευή και την «τεράστια ζωτικότητα των ψευδαισθήσεων» (το αμερικανικό όνειρο και η πίστη ότι «ο κόσμος στηριζόταν στο φτερό της νεράιδας») θα σπάσει όλα τα όρια ταχύτητας, δημιουργώντας τον σημερινό ίλιγγο του κενού. Τότε υπήρχαν «μόνο οι κυνηγημένοι, (και) αυτοί που κυνηγούν», «οι πλούσιοι (που) γίνονται πιο πλούσιοι» σημειώνει ο Φιτζέραλντ. Ακριβώς όπως και σήμερα. Ο υπέροχος Γκάτσμπι ήθελε να φέρει «πίσω το παρελθόν», να ξαναβιώσει την παιδικότητά του, που ήταν άθλια, ανασυστήνοντάς την μέσω του χρήματος. Ανάλογες επιστροφές στην «καθαρότητα», ή στη βίωση εκείνου που δεν βιώθηκε ή διέλαθε παρατηρούνται συνεχώς στις ΗΠΑ. Αλλά, ενώ ο Κρούγκμαν μιλάει για μία επιστροφή στη δεκαετία του 1920(ο ίδιος όπως και ο Ρίφκιν θα ήθελαν την επιστροφή στο 1960), ο Βόννεγκατ μιλάει για την επιστροφή στην εποχή με τα «ματζούνια»[40]!

ΟΙ ΘΥΜΩΜΕΝΟΙ

Στις ΗΠΑ «οι θυμωμένοι άνθρωποι» σαν τον Λεπέν βρίσκονται ήδη στην εξουσία, γράφει σε άρθρο του στους «The New York Times» o γνωστός οικονομολόγος του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης Πώλ Κρούγκμαν και αναφέρει την περίπτωση του πολιτικά ακραίου αμερικανού υπουργού Δικαιοσύνης, Τζον Άσκροφτ. Ο Κρούγκμαν, κάνοντας μία σύγκριση μεταξύ της Γαλλίας και των ΗΠΑ θεωρεί ότι ο Λιονέλ Ζοσπέν κατά το ανάλογο του Αλ Γκορ, αν και θαυμάσιος άνθρωπος, ήταν «άχρωμος» στην προεκλογική του εκστρατεία και έπεσε θύμα του εφησυχασμού και της απάθειας των «μετριοπαθών ψηφοφόρων». Το πρόβλημα του μεγάλου ποσοστού των «θυμωμένων ανθρώπων» και στις δύο χώρες οφείλεται στην ανασφάλεια και την επιθυμία τους να επιστρέψουν σε μια μορφή «καθαρότητας», σε παλαιότερες, δηλαδή, εποχές και παραδοσιακές αξίες στις οποίες δεν υπήρχε το ενοχλητικό μείγμα ανθρώπων και ιδεών που υπάρχει σήμερα.

Πολλοί αναλυτές στις ΗΠΑ, όπως και ο Π. Κρούγκμαν, εκδηλώνουν την αγωνία και το φόβο ότι η δυσαρέσκεια και η δυσανεξία τείνουν να μεταφερθούν πλέον από την περιφέρεια και τις φτωχές χώρες στην κοινωνική βάση των μητροπολιτικών κέντρων. Μόνο που αυτό συνέβαινε πάντα. Οι ΗΠΑ ως χώρα έχει δεχτεί τα μεγαλύτερα μεταναστευτικά κύματα στην ιστορία. Και γι’ αυτό ανέπτυξε μία ποικιλότροπη πολιτική συμπεριλήψεων (ενσωμάτωσης) και αποκλεισμών. Κυρίως ανέπτυξε τις τεχνικές μετάθεσης της κεντρικής σύγκρουσης στην περιφέρεια μέσω της διόγκωσης των πολιτισμικών διαφορών των «κάτω», των γηγενών και των ξένων (νέων μεταναστών). Αλλά αυτοί που βλέπουν τη μετανάστευση ως σημερινό φαινόμενο, ισχυρίζονται πως επειδή τα παλαιά πολιτικά μορφώματα (τα κομμουνιστικά κόμματα, αλλά και η Εκκλησία) και το εργατικό κίνημα έχουν αποσυντεθεί πλήρως, ο κίνδυνος της σύγκρουσης «κοινωνίας και αγοράς» φαίνεται να προέρχεται όχι πλέον από την αριστερά αλλά από την πλευρά του φασισμού. Θεωρούν μάλιστα ότι οι μεγαλύτερες βιομηχανικές δημοκρατίες αντιμετωπίζουν σήμερα μια τέτοια σύγκρουση, που αν εδραιωθεί και σκληρυνθεί μέσα στο πολιτικό αδιέξοδο, τότε το έδαφος θα είναι και πάλι έτοιμο για την πολιτική παρόρμηση που είναι γνωστή ως φασισμός. «Οι αναπτυγμένες χώρες έχουν μπει σε μια προ-φασιστική κοινωνική κατάσταση που θα ωριμάσει με άσχημο τρόπο εάν επικρατήσουν οι επιταγές της αγοράς, εάν το εμπόριο και η χρηματοπιστωτική οικονομία αρνηθούν να υιοθετήσουν διαλλακτικότερες επιδιώξεις» γράφει ο Ουίλιαμ Γκρέιντερ, αρχισυντάκτης του περιοδικού Rolling Stone[41]. Η περίπτωση Χάιντερ στην Αυστρία και του Λεπέν στη Γαλλία φαίνεται να επιβεβαιώνουν τις θέσεις αυτές που επαληθεύονται ακόμα περισσότερο στις ΗΠΑ όπου οι ομοϊδεάτες του Λεπέν, όπως σημειώνει ο Κρούγκμαν, βρίσκονται ήδη στην εξουσία εκ του γεγονότος ότι είναι ενσωματωμένοι στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα. Όμως, ο Λεπέν καταποντίστηκε από τον Σαρκοζί, καθώς ο δεύτερος ενσωμάτωσε το λόγο του πρώτου. Σημαίνει άραγε αυτό ότι και στην Ευρώπη οι φασίστες είναι πλέον στην εξουσία; Αλλά το πιο σημαντικό δεν είναι ότι ο φασισμός και ο ρατσισμός είναι στην εξουσία. Το σημαντικότερο είναι πως ο φασισμός και ο ρατσισμός έχουν ενσταλαχθεί στην «καρδιά» των «κάτω» της Ευρώπης, στους οποίους έχει επιβληθεί μια ξενοφοβική ανασφάλεια, που έχει αντικειμενική αφετηρία, αφού οι μετανάστες απειλούν τους «γηγενείς» στην εργασία (και υποστηρίζονται από τους «πάνω» ως φτηνή και απεργοσπαστική εργατική δύναμη). Εδώ φαίνεται η υπεροχή της πολιτικής δεξιάς από την αριστερά, καθώς η πρώτη επιβάλλει τη δική της πολιτισμική, ρατσιστική εξήγηση (φταίνε οι «κακοί» από την φυλετική τους κούνια μετανάστες), ενώ η δεύτερη αδυνατεί να αντιπαραθέσει τη δική της πολιτική εξήγηση, αποκαλύπτοντας το ψεύδος ό,τι για όλα φταίει η δήθεν παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, που δεν είναι σημερινό φαινόμενο. Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη ακολουθεί τα βήματα και τις πολιτικές των έμπειρων Αμερικανών στα ζητήματα αντιμετώπισης όχι μόνο των μεταναστών αλλά και των «κάτω» συνολικά. Κοντολογίς, ο ρατσισμός έχει μία καίρια πολιτική διάσταση που είναι ο διαρκής «εμφύλιος των κάτω» καθώς μεταθέτει τη σύγκρουση στην περιφέρεια(σε δευτερεύοντα ζητήματα), δημιουργώντας συνθήκες αποσυσσωμάτωσης και ελέγχου.

Μερικοί θεωρούν πως το κεντρικό οικονομικό πρόβλημα στην εποχή μας, η οποία δεν είναι και τόσο διαφορετικής φύσεως από την προηγούμενη βιομηχανική επανάσταση, είναι η υπερβολική προσφορά, «η συσσώρευση πλεοναζόντων εργοστασίων, καθώς χτίζονται συγχρόνως και νέα στις αναδυόμενες αγορές, η μαζική ανεργία και οι φθίνοντες μισθοί, οι αρρύθμιστοι εμπορικοί αγώνες για είσοδο στην αγορά και τα μερίδια στη βιομηχανική βάση, ο κορεσμός της αγοράς που ρίχνει τιμές και κέρδη, οι ανελέητοι ανταγωνισμοί που οδηγούν στη δημιουργία καρτέλ...» (Ουίλιαμ Γκρέιντερ: «Ο Μανιακός Καπιταλισμός»). Η υπερβολική λοιπόν προσφορά δεν μπορεί να απορροφηθεί ούτε από τον άνεργο καταναλωτή ούτε από το συνεχώς μειούμενο μισθό του εργαζόμενου. Η υπερσυσσώρευση λειτουργεί σαν ένα «πανωσήκωμα» που απειλεί να γκρεμίσει όλο το οικοδόμημα. Και είναι ψευδαίσθηση ότι το σύστημα μπορεί να αυτορυθμιστεί επιτυγχάνοντας μία ισορροπία μεταξύ προσφοράς-ζήτησης και χαλιναγωγώντας την τάση του κεφαλαίου για γρήγορη και υψηλότερη απόδοση. Η καταστροφή θα είναι βέβαιη αν δεν υπάρξουν άμεσα μέτρα ελέγχου του κεφαλαίου και στήριξης του «χαμένου της επανάστασης» που είναι η εργασία. Ο αντι-Ροβεσπιέρος δε αυτής της «επανάστασης», ο τρομοκράτης είναι το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο που επιβάλλει την ύψιστη αρχή «της μεγέθυνσης των αποδόσεων του κεφαλαίου, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η εθνική ταυτότητα ή οι πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες». Η σχετική αυτονόμηση μάλιστα του συστήματος οδηγεί και στη θυσία ακόμα και των μεγάλων παικτών, δηλαδή των «παιδιών» του συστήματος, πρωτίστως όμως οδηγεί στην αναντιστοιχία πραγματικής και εικονικής οικονομίας. Οι σκεπτικιστές αυτοί έχουν την πεποίθηση ότι η κατάσταση είναι αναστρέψιμη, αρκεί οι όροι της μεγέθυνσης να επανακαθοριστούν με στόχο την επίτευξη μιας σταθερής ισορροπίας τόσο με την εργασία όσο και το φυσικό κόσμο. Η μεγέθυνση μ’ αυτούς τους όρους σημαίνει βελτίωση της «γενικής ευημερίας». Επισημαίνεται, όμως, η άμεση ανάγκη της επαναρρύθμισης της παγκόσμιας αγοράς, όσο είναι νωρίς, μέσω της επιβράδυνσης της κινητικότητας των κεφαλαίων και τον περιορισμό των αμιγώς κερδοσκοπικών εγχειρημάτων, με στόχο τη σταθεροποίηση του διεθνούς συστήματος. Με άλλα λόγια, να υπάρξει μια λογική, αναλογική και ελεγχόμενη απόκλιση της «μη πραγματικής»-χρηματιστικής οικονομίας από την πραγματική οικονομία και να βοηθηθούν «οι περιφερειακές χώρες» να επιβιώσουν. Όλα αυτά, όμως, πρέπει να γίνουν αποδεκτά απ’ όλες τις χώρες και κυρίως απ’ αυτές που ωφελούνται σήμερα, όπως οι ΗΠΑ. Αλλά οι μεγάλες χρηματιστικές επιχειρήσεις αντιδρούν εντονότατα σε μια τέτοια προοπτική. Το ίδιο και οι μεγάλοι βιομηχανικοί κολοσσοί, καθώς βλέπουν ότι η ελεύθερη ροή κεφαλαίων μειώνει το κόστος εργασίας και δεν επιτρέπει τις κοινωνικές πολιτικές. Γι’ αυτό προτείνουν ρυθμίσεις στις οποίες θα δεσμεύονται μόνο οι άλλοι, όπως π.χ. η επιβολή de facto κανόνων στις διάφορες χώρες, μέσω της «βοήθειας» που θα παρέχει σ’ αυτές το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Όμως, όλη αυτή η συλλογιστική που βασίζεται στη διάκριση προσφοράς-ζήτησης και την υποτιθέμενη δύναμη του καταναλωτή είναι ψευδής, όπως λέει ο Γκαλμπρέηθ. Το οικονομικό και πολιτικό μάρκετινγκ ελέγχει τους πάντες και τα πάντα.

Τέλος, η προτεινόμενη νέα ιδεολογία ενός «παγκόσμιου ουμανισμού» και ακόμα «ο συγκερασμός της αγοράς και της δημοκρατίας», «η επιβολή διεθνών κανόνων για ελάχιστα ημερομίσθια», «ο ιδιοκτήτης εργαζόμενος», «ο εθνικός έλεγχος πάνω στο παγκόσμιο κεφάλαιο» θεωρούνται υλοποιήσιμες μόνο μετά από μία καταστροφική κρίση, πολιτική ή οικονομική, αφού για την ώρα κανείς δεν σκέφτεται τέτοιου είδους διευθετήσεις. Ήδη, η καταστροφική επιστροφή σ’ ένα «φαιό» πολιτικό παρελθόν είναι ήδη ορατή...

ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΙΣΤΗ και η ΜΕΤΑΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ

Οι νέες τεχνολογίες ως πίστη και λατρεία είναι μία ακόμη προσπάθεια μεταφυσικής νομιμοποίησης του status quo. Η αντίληψη ότι το μέσο είναι το μήνυμα είναι μία ιδεοληπτική υπερβολή, προερχόμενη από τη λατρεία των νέων τεχνολογιών, και για να ισχύσει απαιτεί την πίστη σε μία… πίστη είτε αυτή είναι ο προτεσταντικός φονταμενταλισμός είτε ο νέο-θετικισμός είτε ακόμη ο καλτ καταναλωτισμός είτε η νέα civil religion, η νέα πολιτική θρησκεία του αμερικάνικού πατριωτισμού (με την έννοια ενός κατασκευασμένου και προσαρμοσμένου «πολυπολιτισμού»), που καθιστά «ιερή» και απαραβίαστη την Αμερική. Χρειάζεται δηλαδή ένα νέο «ιδεολογικό» περιεχόμενο που παραδόξως περικλύει το μέσο και το οποίο δήθεν μεταδίδεται… κληρονομικά από μηχανή σε μηχανή! Αυτή είναι η συνέπεια μιας σχετικά νέας πίστης, που είναι η λατρεία της μηχανής και των νέων τεχνολογιών. Μια λατρεία η οποία εμφυλοχώρησε ακόμη και στην Αριστερά, δημιουργώντας έναν ακόμη ιδιότυπο μυστικισμό, που έχει ως αφετηρία την προτεσταντική παράδοση και συνδέθηκε με τον Θετικισμό (τη λατρεία της γραμμικής Προόδου μέσω των νέων τεχνολογιών) και τον καταναλωτισμό, για να καταλήξει στη σημερινή προσπάθεια δημιουργίας μιας civil religion της παγκοσμιοποιημένης αγοράς, τη «νέα πολυθρησκευτική», ή «πολυπολιτισμική» θρησκεία, τη νέα πολύ-πίστη, που περιλαμβάνει όλους όσους πιστεύουν σ’ ένα Θεό (εκτός βρίσκονται μόνο οι άθεοι-άπιστοι) και έχει ως στόχο τη δημιουργία μιας νέας «εμπνέουσας αξίας» (ή πολύ-αξίας), ενοποιώντας πνευματικά και πολιτικά (το ομοσπονδιακό Σύνταγμα παραμένει υπεράνω όλων) την αμερικανική αυτοκρατορία, όπως ο χριστιανισμός ενοποίησε τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Έχουμε, δηλαδή, μία Civitas Dei που χρειάζεται συνεχώς νέες πίστεις και γιατί όχι νέους θεούς (καλτ πρόσωπα). Αυτή η χύτρα που θα χωράει τα πάντα, συμφύροντάς τα αδιακρίτως θα είναι η αντίληψη της «μετανεωτερικότητας».

Στη μετανεωτερική οπτική του κόσμου «όλα παίζουν» και «όλα παίζονται», αλλά και όλα είναι σχετικά μέσα στη γενικευμένη αβεβαιότητα. Γι’ αυτό ο ενδεικνυόμενος τρόπος αντιμετώπισης των πραγμάτων είναι η «θεωρία των παιγνίων», οι θεωρίες του χάους και ο περίφημος νόμος της Τύχης, δηλαδή της απροσδιοριστίας. Μόνο που η μετανεωτερικότητα εμπεριέχει μια σοβαρή αντίφαση, αρνείται το απόλυτο, αρνείται τους νόμους (ακόμη και αυτός της απροσδιοριστίας είναι ένας «νόμος») και συνεπώς τις «ταυτότητες» και τις απόλυτες βεβαιότητες-πίστεις. Είναι δηλαδή μία πίστη που αρνείται την πίστη. Ή, διαφορετικά, είναι μία πίστη που ενσωματώνει και τη μη πίστη. Γι’ αυτό το λόγο δεν μπορεί να παράσχει μια νέα «ταυτότητα» ειμή μόνο αυτή του χαμαιλέοντα που, όμως, τρελαίνεται σαν τον Άμλετ από την πληθώρα (πραγματικών ή ψευδαισθησιακών) επιλογών καθώς δεν ξέρει ποιο χρώμα να διαλέξει, όταν βρίσκεται πάνω σε μια πολύχρωμη σκωτσέζικη φούστα. Η προσπάθεια να προσεγγίσουμε τις ΗΠΑ παρουσίασε πολλές δυσκολίες διότι τα παλαιά δίπολα «εσωτερικό-εξωτερικό», «δημόσιο-ιδιωτικό», «πόλεμος-ειρήνη» και ακόμη «παγκόσμιο-τοπικό» έχουν και δεν έχουν καταργηθεί, είναι και δεν είναι, αλλά προπάντων δεν έχουν αποσαφηνιστεί οι νέες αντιθέσεις. Αυτό οφείλεται στην μεταιχμιακή κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε (σε μια εποχή μεταξύ των εποχών) και όπου η μεταβατικότητα διαπερνά τα πάντα, ενώ άλλοτε αποδυναμώνει και άλλοτε ενισχύει τις παλιές αντιθέσεις. Η πολιτιστική ομογενοποίηση ενισχύει μεν τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση αλλά συγχρόνως ενισχύει την τοπικότητα και τις ιδιαίτερες, εθνικές κουλτούρες, που αντιστέκονται στην εξαφάνιση. Ο πόλεμος, ή η βία αλλού γίνονται αποδεκτές ως εγγεγραμμένες στη… φύση των πραγμάτων (δημιουργική βία, δημιουργική καταστροφή κ.ά.) και αλλού λογίζονται ως παραλογισμός, τροφοδοτώντας ένα ογκούμενο παγκόσμιο φιλειρηνικό κίνημα. Η τέχνη και κυρίως η θρησκεία, παρά το γεγονός ότι ο Χέγκελ[42] είχε προδιαγράψει εδώ και δύο αιώνες ότι όσο και αν τις θαυμάζουμε δεν κλίνουμε πια το γόνυ μπροστά τους, λειτουργούν ακόμη λατρευτικά, διαμορφώνοντας ένα ακόμη δίπολο, δύο κόσμους: έναν που χρειάζεται τη θρησκεία για να τονώνει τη φαντασία των μαζών, νομιμοποιώντας τους σκοπούς της ηθικής και πολιτικής τάξης του και έναν άλλον, πιο περιορισμένο κόσμο που έχει αντικαταστήσει τη θρησκεία με την επιστήμη και την τεχνολογική επανάσταση χωρίς όμως τις μεταφυσικές και τις δήθεν ουδέτερες ιδεολογικά διαστάσεις τους. Τα μέλη του δεύτερου κόσμου δεν είναι άθρησκοι, αλλά μη-θρήσκοι, που αντιμετωπίζουν τη θρησκεία ως μέρος της «παράδοσης» και ακολουθούν το τελετουργικό της κατά τις σημαντικές γιορτές. Για να το θέσουμε αλλιώς, σήμερα υπάρχει ένας κόσμος που «κάνει ότι πιστεύει», ακολουθώντας ορισμένα θρησκευτικά τελετουργικά και ήθη, δίκην σεβασμού στην παράδοση και σ’ έναν τρόπο ζωής (lifestyle), όπως συμβαίνει στην Ευρώπη κι ένα μικρό μέρος των πολιτών των ΗΠΑ και σε εκείνους που «πιστεύουν πραγματικά», τους οποίους αποκαλούμε φονταμενταλιστές. Άρα το νέο δίπολο είναι «φονταμενταλιστές-μη φονταμενταλιστές»[43]. Υπ’ αυτή τη διάκριση, η Ευρώπη (χαμηλός αριθμός θρησκευόμενων) είναι «μη φονταμενταλιστική» ενώ οι ΗΠΑ καθώς και ένα σημαντικό μέρος του ισλαμικού κόσμου είναι φονταμενταλιστικό καθώς ο αριθμός των θρησκευόμενων εκεί (όπου η θρησκεία βιώνεται ως «ριζική εμπειρία») είναι τεράστιος. Παραδόξως, δεν έχουμε μία σύγκρουση της Ευρώπης με την Αμερική (τουλάχιστον όχι ακόμα), αλλά μία σύγκρουση των φονταμενταλισμών Δύσης και Ανατολής. Εδώ θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουμε μία ταυτότητα, η οποία, όμως, παρουσιάζεται ως η μεγαλύτερη αντίθεση. Εδώ δεν έχουμε την ενότητα των αντιθέτων, αλλά την αντίθεση των ομοίων. Αυτό δεν είναι τόσο διακριτό λόγω της απόκρυψης της ύπαρξης του αμερικανικού φονταμενταλισμού. Ο Λευκός Οίκος οργανώνει βομβαρδισμούς άλλων φονταμενταλισμών, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που οι φανατικοί δεξιοί πολέμιοι της ανδρικής ομοφυλοφιλίας στις ΗΠΑ οργανώνουν τα «ξυλοφορτώματα των γκέι» κατά τη διάρκεια των οποίων τους βιάζουν, αποδεικνύοντας ότι πίσω από το φανατισμό τους κρύβεται η δική τους ομοφυλοφιλία! Όπως ο γκέι συναντά στον φανατικό αντι-γκέι τον εγελιανό «αντιθετικό προσδιορισμό» του, το ίδιο και ο αμερικανικός φονταμενταλισμός συναντά τον όμοιό του, ή καλύτερα ικανοποιείται με τη μορφή του αντιθέτου του που είναι ο ίδιος, δηλαδή το βιασμό του ισλαμικού φονταμενταλισμού.

Βλέπουμε ότι δίπλα στα «παλαιά» δίπολα παρά την ανακήρυξη του «τέλους» τους έχουμε και νέα δίπολα, αλλά όχι νέες αντιθέσεις, καθώς τα κυρίαρχα δίπολα σήμερα (ΗΠΑ-Ισλάμ) είναι ταυτολογικά (δηλαδή ψευδοδίπολα)! Και κάτω από το σεντόνι των «ψευδο-αντιθέσεων» βρίσκονται τα πραγματικά και κυνικά οικονικο-γεωπολιτικά συμφέροντα. Αλλά το γεγονός και μόνο ότι η επίκληση των «ψευδο-αντιθέσεων» λειτουργεί στις ΗΠΑ και αλλού σημαίνει την ύπαρξη ενός πολιτιστικού «εδάφους» που τις αποδέχεται, νομιμοποιώντας τις πραγματικές δραστηριότητες και σκοπιμότητες.

Πάντως, καθώς η μεταβατικότητα καθιστά τα πάντα ρευστά, η προσπάθεια να καταγράψει κανείς το «νέο» εν κινήσει είναι αφόρητα δύσκολη και ανάγεται περισσότερο στην φιλοσοφική ενατένιση ή την ποιητική διαίσθηση. Όμως, μπορεί κανείς να προσδιορίσει πιο ορθολογικά γιατί φθάσαμε ως εδώ και όχι αλλού. Μπορούμε να διακρίνουμε γιατί σκεφτόμαστε έτσι και όχι αλλιώς και κυρίως να δούμε τις διαγραφόμενες τάσεις σ’ ένα πάντα ρευστό και συγκρουσιακό περιβάλλον. Αυτό προσπαθήσαμε εδώ.

Ενίοτε οι ιστορικές αναλογίες βοηθούν να «δούμε» το μέλλον. Αλλά πάντα οι αναγωγές είναι επικίνδυνες όταν πρόκειται για ριζικές αλλαγές. Πάντως, όλα είναι ανοιχτά. Και αυτή ή η άλλη έκβαση θα εξαρτηθεί από το συσχετισμό δυνάμεων, που αυτή τη στιγμή είναι καταφανώς υπέρ των «πλανητικών πάνω». Οι τελευταίοι δρουν χωρίς αντίπαλο αφού ένα κίνημα των «πλανητικών κάτω» δεν υφίσταται ούτε είναι ορατό ακόμη. Ο εθνικισμός και ο ρατσισμός εξακολουθούν να δημιουργούν της αποσσυσωματώσεις και τις πολυδιασπάσεις των «κάτω» σε εθνικό επίπεδο. Στο πλανητικό πεδίο δεν υπάρχει τίποτ’ άλλο εκτός από το «φόρουμ» στο οποίο επενδύει ο Νόαμ Τσόμσκι και που μέχρι στιγμής είναι η «σκιά» του G8, εξαντλούμενο σ’ ένα αντίπαλο θέαμα, που αποκτάει νόημα και διαφεύγει από τον έλεγχο μόνο όταν έχει νεκρούς. Καμία νέα «πίστη», κανένα νέο ιδεολογικό όχημα των «κάτω» δεν υπάρχει που να αντιπαρατίθεται ισχυρά στο αξιακό σύστημα των «πάνω», που είναι το Εγώ και το Χρήμα. Η ισορροπία μεταξύ οικονομίας και κοινωνίας με τη διαμόρφωση «ορίων συσσώρευσης» είναι μία πλάνη, όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, καθώς η προσπάθεια διαμόρφωσης κάτι τέτοιου σε εθνικό επίπεδο είναι σαν να προσπαθεί κανείς να ξεφύγει μόνος του από την παγκόσμια μαφία. Συνεπώς, ή θα υπάρξει ένα παγκόσμιο κίνημα που δεν θα αμύνεται απλώς αλλά και θα προτείνει, αντιπαραθέτοντας ένα νέο είδος ανθρώπου στο σημερινό εγωτικό κανίβαλο, ένα είδος που θα βρίσκει τον εαυτό του και την πλήρωσή του στο Εμείς, στη συλλογικότητα, που θα επανεφεύρει την Αγάπη ως αρμό των διυποκειμενικών σχέσεων σε βάρος της δύναμης και της απληστίας, που θα προτείνει μία προοπτική της εργασίας που δεν θα είναι άχθος αλλά δημιουργία, ή η σημερινή κίνηση με ιλιγγιώδη ταχύτητα του κανιβαλικού καπιταλισμού, που ήδη έχει στρατιωτικοποιήσει τις οικονομικές σχέσεις και σαρώνει το κράτος πρόνοιας, προς την άβυσσο θα συνεχιστεί αδιατάρακτα. Με άλλα λόγια, χρειάζεται ένα παγκόσμιο κίνημα της διευρυμένης πολιτικής και κοινωνικής «οικολογίας», που θα περιλαμβάνει τη σχέση μας με τη φύση (που σημαίνει επίσης ένα οικονομικό όριο στη συσσώρευση αλλά και να ξαναγίνουμε «φυσικοί») αλλά και τις σχέσεις μεταξύ των κατοίκων του «οίκου» που λέγεται Γη, των ανθρώπων ως μερών της φύσης. Αυτό σημαίνει επανένταξη του ανθρώπου και του πνεύματός του στη φύση και τη φύση του. Σημαίνει μια νέα φιλοσοφία και στάση ζωής, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος δεν είναι εκτός αλλά εντός της φύσης. Σημαίνει εξάλειψη του ρατσισμού και σε πολιτικό επίπεδο απάλειψη της δυνατότητας των «πάνω» να μεταθέτουν τις συγκρούσεις στην περιφέρεια, δημιουργώντας τους εμφυλίους των «κάτω». Όλοι οι «κάτω» είμαστε μετανάστες στο σπίτι μας, ακόμη και στον εαυτό μας. Γι’ αυτό όλοι «οι άλλοι (δεν είμαστε αλλά αντικειμενικά) είναι εμείς». Ο πλούτος του μείγματος που θα δημιουργηθεί από αυτή τη συνάντηση ανθρώπων και πολιτισμών θα είναι εκρηκτικό και θα παράσχει ένα νέο πλούσιο νόημα ζωής όχι μόνο για τους «κάτω» αλλά και για τους «πάνω». Με άλλα λόγια, οι «κάτω», όπως έχει συμβεί μέχρι τώρα, θα εκφράσουν και τα υπαρξιακά και οντολογικά αιτήματα των «πάνω». Βέβαια, «το μέλλον διαρκεί πολύ», όπως κάθε μεταβατική περίοδος, όπως κάθε εποχή μεταξύ των εποχών, όπως κάθε μεσαίωνας, όπου το παλιό έχει ξεθυμάνει τελείως αλλά το καινούργιο δεν έχει ακόμη εμφανιστεί…

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Το κινούν αίτιο και οι... τεχνοκράτες

Naomi Klein Τεχνητή νοημοσύνη, η μεγαλύτερη ληστεία στην ιστορία

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Μάριος Χάκκας: Δε θέλω χρόνο, ζωή θέλω…